Door
De Kerk viert op 16 september het feest van Sint-Cyprianus (AD 210-258), bisschop van Carthago, martelaar en vroeg-christelijk schrijver.
De lapsi bezweken onder vervolgingen
In de verhandeling De Lapsis van de heilige Cyprianus staat de volgende zin: “Het is verwerpelijk om degenen die door lafheid afvallig zijn geworden gemakkelijk te vergeven”. De lapsi [letterlijk: ‘uitgegleden’, -red.] waren de katholieken die, toen het op martelaarschap aankwam, de moed niet hadden, dus offerden ze aan afgoden; lapsus, waarvan het woord relapse in het Portugees komt en lapsi in het meervoud.
Gemakkelijke vergeving zoeken
De heilige Cyprianus zei dat het verkeerd was om deze lapsi gemakkelijk te vergeven, omdat wat ze vaak deden als volgt was: ze gooiden een handvol wierook op de brandstapel, waar sintels brandden ter ere van de goden, en ze werden vrijgelaten. Eenmaal bevrijd keerden ze terug naar huis en begon hun wroeging. Dan zouden ze naar de catacomben gaan om vergiffenis te vragen.
Kerk kan geen vergeving ontzeggen
Maar het bleek dat hun aanwezigheid, vluchtend, angstig, in de catacomben waar de toekomstige martelaren te vinden zouden zijn, van een heel laag niveau was, en sommige mensen hielden deze redenering erop na: “Ik brand wierook, dan zorg ik dat ik vergeving krijg; ik red uiteindelijk mijn ziel op dezelfde manier”. Dus in wezen was het – als ze gemakkelijk werden ontvangen – voor een aantal mensen iets heel uitnodigends. Voor de Kerk was het dus een probleem om te weten wat ze moest doen: ze kon hun geen vergeving ontzeggen, want de Kerk vergeeft iedereen die berouw heeft en vastbesloten is om niet te zondigen; maar te gemakkelijk vergeving schenken zou de hele context van de Kerk verslappen.
Probleem van lapsi speelt nog steeds
Dus dit is het zeer delicate probleem: Wat moeten we met hen doen? En zo werd deze vraag overvloedig behandeld door de leraren van die tijd. Maar dit probleem was niet alleen van belang in die tijd; het is van eeuwig belang, omdat de Kerk vol is van lapsi, mensen die in meer of mindere mate zondigen, ontspannen, enz. enz. Hoe kunnen we met hen omgaan? Dit is een heel interessant punt.
Openbare boetedoening
Maar hoe moeten we dat doen? Bijvoorbeeld: er was een tijd in de Middeleeuwen waarin openbare boetedoening werd gegeven. Als je gezondigd hebt, prima: “Je kunt bijvoorbeeld naar Santiago de Compostela lopen”. Dat zou hetzelfde zijn als bijvoorbeeld van hier naar Aparecida gaan. De man zou verklaren, want hij zou het moeten verklaren als hij te voet naar Aparecida zou gaan: ‘Wat ben je aan het doen?’ – ‘Een boetedoening uitvoeren die de priester me gaf’. Natuurlijk zou de vraag komen: ‘Uhm…. Uhm…. Doe je een boetedoening? Daar is een reden voor…’
Trouweloosheid of marteling?
De vraag rijst: was het boeteregime dat in de Middeleeuwen werd toegepast goed en vandaag de dag nog toepasbaar, ja of nee? Vergeving, altijd; welke boetedoening? Dat is het probleem. Dus hier zegt de heilige Cyprianus dit: “Men kan degene begrijpen en vergeven die te midden van martelingen heeft toegegeven en die berouw heeft over zijn verraad; maar welke wonden kunnen de overwonnenen nu tonen, welke zweren, welke martelingen van hun ledematen, als hun geloof niet in de strijd is gevallen, maar als eerder trouweloosheid aan de strijd voorafging? Noch rechtvaardigt de verliezer de noodzaak van zijn misdaad, wanneer het de misdaad van de wil is.”
Acrobatiek van de zin
Hij zei dit: het was gemakkelijk om te vergeven als de proefpersoon tekenen vertoonde van marteling. Maar als de persoon niet gemarteld was, wat moest je dan doen? Hoe stelde hij zich voor om vergeving te vragen? Hier, in taal die een beetje stijf was, maar waar de ouden plezier aan beleefden; het plezier van de omgekeerde volgorde, waarin generaties die makkelijk hun concentratie bewaarden en de acrobatiek van de zin volgden om te zien of ze het goed hadden en betoverd werden… Je kunt niet zeggen dat dat tegenwoordig onze voorkeur heeft… Deze zin had dus deze eerste gedachte. Het is heel begrijpelijk en verstandig, zoals alles in de Kerk:
Inzicht in diepte van schuld
“Ik wil de schuld van mijn broeders en zusters niet vergroten door die te benoemen, maar ik wil hen wel aanmoedigen om vergeving te vragen”. Die zin is heel goed verwoord. Dat wil zeggen, de draak steken met hen die gezondigd hebben, zonder gemarteld te worden, uit pure paniek. Met andere woorden, de heilige Cyrillus zegt: “Ik wil absoluut niet dat hun de vergeving wordt ontzegd, maar ik wil hen helpen om tot inzicht te komen over de diepte van hun schuld.
De zonde bestrijden, niet voeden
“Want zoals er geschreven staat: wie je gelukkig noemt, brengt je op een dwaalspoor en vertroebelt het pad van je voeten, en wie met vleiende liefkozingen soepel zijn hand over de schuld van de zondaar laat gaan, doet niets anders dan de zonde bevorderen en onderdrukt overtredingen niet, maar voedt ze integendeel”. Je zult niet kunnen zeggen dat dit de houding is van de meerderheid van de geestelijken van vandaag …
Wie zondaar vleit, is geen vriend
Ik weet niet of de zin duidelijk is, of als je wilt dat ik hem uitleg. Sint-Cyprianus zou het moeilijk vinden om vandaag te spreken! Hij zegt dit: wie op de zondaar afkomt en hem vleit om hem te vleien, is niet zijn vriend. Wie de zondaar te zacht tegemoet treedt, met het verlangen om zich populair te maken, met menselijke bedoelingen en wie de zondaar niet de waarheid vertelt, is niet de vriend van de zondaar.
Zacht heelmeesters maken stinkende wonden
Ik zal de strekking van dit alles zo uitleggen, en het is buitengewoon interessant. Wie zijn broeder terechtwijst met ernstige raad en hem tegelijkertijd instrueert, zet hem op het pad naar verlossing. Degenen die ik liefheb, zegt de Heer, bestraf en tuchtig ik. Het staat in Openbaring 3-19. “Zo moet ook de priester van de Heer niet misleiden met bedrieglijke vriendelijkheid, maar heilzame middelen gebruiken. Hij is een onvolmaakte arts, die met lankmoedige handen de zwellingen van de wonden wrijft, terwijl hij het gif ingesloten houdt en steeds meer ophoopt”.
Knijp de wond uit
Met andere woorden, je moet in een wond knijpen om het bederf eruit te krijgen. Als een dokter, in plaats van in de wond te knijpen, er liefkozend met zijn hand overheen wrijft, is hij geen vriend van de patiënt. “Knijpen doet pijn. Je moet de wond openen en opensnijden, en zodra alle rot is verwijderd, een sterk middel toepassen. Laat de zieke roepen dat hij niet tegen zulke pijn kan: als hij genezen is, zal hij ons bedanken.”
Nieuw kwaad uit vervolgingen
“Het is gewoon zo, geliefde broeders en zusters, dat er een nieuw soort schade is verschenen. En alsof de woede van de storm van vervolging nog niet genoeg was, zijn er onder het mom van barmhartigheid een dubieus kwaad en een verderfelijke zachtheid aan toegevoegd om het nog erger te maken. Tegen de kracht van het evangelie in, tegen de wet van de Heer en God in, wordt door de vermetelheid van sommigen de tucht van de communie vergemakkelijkt ten gunste van de onwetenden”.
Ongeldige en valse vrede
Met andere woorden, de communie wordt gegeven aan mensen die deze niet zouden moeten ontvangen. “En er wordt een ongeldige en valse vrede geschonken, gevaarlijk voor degenen die geven en van geen nut voor degenen die ontvangen. Ze willen geen echte medicijnen, boetedoening is uit hun hart geweerd, ze verbergen dodelijke wonden met gesimuleerde pijn en alleen nieuwkomers van de altaren van de duivel naderen het sacrament van de Heer”.
Besef je val en doe boete
Met andere woorden, deze lapsi, die alleen maar aan afgoden hadden geofferd, zouden de communie ontvangen. “Hun vrede is wat sommige mensen verkopen met valse woorden. Het is geen vrede, maar oorlog, en zij die zich afscheiden van het Evangelie zijn niet verenigd met de Kerk. Deze voorziening schenkt geen vrede, maar neemt haar weg. Dit is een nieuwe vervolging en een nieuwe beproeving. Laten zij die gevallen zijn bedekt zijn, zodat ze ophouden te weeklagen, laat de pijn verstommen, laat de zonde uit hun geheugen vervagen, laat het gekerm in hun borst verdichten, laat de tranen in hun ogen verdringen en laat ze niet met grote boetvaardigheid klappen voor de Heer, die zwaar beledigd is, zoals geschreven staat. Gedenk waar je gevallen bent en doe boete.
Drie soorten zondaars
Ik geloof dat het vruchtbaarder zou zijn om de leer van de positie van de Kerk ten opzichte van de zondaar te geven, dan om elke stap in een echt ongebruikelijke stijl te interpreteren. Er zijn drie soorten zondaars die we moeten onderscheiden, en de houding van Onze Heer in het evangelie en vervolgens de houding van de Kerk gedurende de twintig eeuwen van zijn leven ten opzichte van deze zondaars, wordt bepaald door de toestand van hun ziel.
Zondaars die de zonde beschuldigen
Er zijn zondaars die zondigen, maar die de zonde die ze hebben begaan de schuld geven. Ze weten dat ze het slecht gedaan hebben en ze hebben er spijt van dat ze het gedaan hebben, maar ze bewonderen degenen die het goed doen; ze hebben er spijt van dat ze het slecht gedaan hebben en ze bewonderen degenen die het goed doen. En als ze raad kunnen geven, raden ze hen aan om niet te doen wat ze gedaan hebben, maar om het goed te doen.
Goedkeuring van kwaad
Voor deze zondaars heeft de Kerk elke vorm van geduld, elke vorm van vergeving, elke vorm van tegemoetkomendheid omdat het mensen zijn in wie het duidelijk is dat ze gezondigd hebben uit zwakheid, verwijtbare zwakheid, maar waarin de gruwelijkste van alle zonden niet binnendringt, namelijk sympathie voor het kwaad, een soort goedkeuring van het kwaad, wat een zonde van de geest is en niet alleen een zonde, wat ernstig is, maar een zonde van het vlees.
Voorkomen dat mensen de moed verliezen
Voor deze mensen is de grootste angst van de Kerk, omdat ze de ernst van de zonde inzien, dat ze ontmoedigd zullen raken. Dus probeert de Kerk hen aan te moedigen, te stimuleren, te strelen, want voor zo’n ziel, die neergebogen is door het gewicht van het kwaad dat ze gedaan heeft, is het niet nodig om haar te belasten door te zeggen: “Je bent slecht geweest!” enzovoort, enzovoort. De persoon zou zelfs de moed kunnen verliezen.
Inslaande genade
Dus hoe ga je met dit soort mensen – die meestal gedreven worden door ontmoediging – om? We moeten proberen hen aan te moedigen om te bidden en te beseffen dat ze door te bidden nog grotere genaden kunnen verkrijgen en uiteindelijk een vervullende genade die hen zal helpen en hen hun zonde zal doen verbeteren. Iedereen heeft genoeg genade, maar een inslaande genade is iets heel kostbaars, je moet erom vragen.
Zondaar moet nederig zijn
Ik geloof dat een zondaar die per se vraagt om zijn zonde goed te maken, ook al is hij schuldig, omdat hij anders geen zondaar zou zijn, veel mogelijkheden heeft om een buitengewone genade van Onze Lieve Vrouw te krijgen en zich te verbeteren. Het beste wat zo’n zondaar kan doen is een nederige houding aannemen. Hij moet proberen het anderen te vertellen – als zijn zonde niet bekend is, moet hij ze verbergen om niemand te schandaliseren – als ze wel bekend is, moet hij tegen anderen zeggen: “Ik heb verkeerd gedaan, ik deug niet, ik heb verkeerd gedaan. Dit is mijn fout, vergeef me voor mijn daad en heb medelijden met me, bid voor me”.
Besef van zonde of van betrapt zijn?
Ik zeg dit of het nu een ernstige zonde of een kleine zonde is. Iemand die liegt bijvoorbeeld. Liegen over jezelf is geen ernstige zonde, maar iemand die de gewoonte heeft om te liegen en die bijvoorbeeld zegt: “O, er is niets mis met liegen, het is een doodzonde!”. Die persoon is slecht bezig. Als iemand die de gewoonte heeft om te liegen door iemand op een leugen wordt betrapt en die persoon zegt: “Zie je hoe triest het is, het is een schande om te liegen. Het is waar en misschien heb je me – tot mijn verdriet – weer op een leugen betrapt. Maar vergeef me dat ik je misleid heb, hou de waarheid voor jezelf, het is een groot ongeluk dat ik lieg, bid voor me, jullie die niet liegen, vraag Onze Lieve Vrouw om me de genade te geven om niet te liegen. Het doet me pijn om te liegen.”
Wees geduldig met deze zondaar
Dit is als de tollenaar in het evangelie, die achter in de kerk op zijn borst staat te kloppen. Uiteindelijk krijgt hij zijn vergeving. Met andere woorden, je moet heel geduldig zijn met dit type zondaar, heel barmhartig, je moet hem op alle manieren begunstigen, vooral om te voorkomen dat hij valt, dat hij ontmoedigd raakt, want het grote gevaar van dit type zondaar is ontmoediging.
Het onverschillige type zondaar
Er is een ander type zondaar die in het midden zit, die weet dat hij het slecht doet, maar onverschillig is over de zonde die hij begaat, en denkt dat anderen die dezelfde zonde begaan het niet slecht doen. Ik bedoel, “het is verboden door de Kerk om zoiets te doen, maar het doet me geen pijn om een overtreding van de Kerk, een gebod van de Kerk, te overtreden. Uiteindelijk heb ik toch nog een kans om te biechten, er zal een last van mijn schouder gaan krijgen en ik zal naar de hemel gaan”…
De lauwe zondaar
In deze gemoedstoestand is het twijfelachtig, het is mogelijk dat je je gemoedstoestand verandert, maar in deze gemoedstoestand ga je niet naar de hemel. En deze heeft ook sympathie voor degenen die dezelfde zonden begaan, hij heeft geen bewondering voor degenen die de deugd beoefenen, dat is het lauwe type. Dit type lauwe zondaar moet verduidelijkt worden. Hij is het tegenovergestelde van de zondaar die berouw heeft over zijn zonde. Op zijn minst een half berouw. Hij is een zondaar die wakker geschud moet worden, want hij is als een slapende man, hij is ongevoelig, hij heeft geen besef meer van goed en kwaad. Dus is het nodig om te donderen, te schreeuwen, op zo’n manier te spreken dat die korst doorbroken wordt. Het gevaar in hem is niet ontmoediging, het is onverschilligheid, ongevoeligheid. Je moet dus streng tegen hem zijn.
De zondaar die trots is op zijn zonde
Er is het derde type zondaar, die in zonde is, die zich in de zonde verheugt die hij heeft begaan en er zelfs trots op is, sympathie en genegenheid heeft voor zondaars, en een militante haat heeft tegen degenen die in deugd leven en degenen die in deugd leven tot zonde wil verleiden. Dit type zondaar moet bestreden worden als een militante vijand.
Laat dit type zondaar niet wegkomen
Je moet hem confronteren, je moet in het openbaar met hem redetwisten, je moet je gedragen als zijn vijand, niet alleen voor het welzijn van zijn ziel, want zijn ziel zal de deugd alleen respecteren in de mate dat ze de kracht van de deugd begrijpt, maar het is voor het welzijn van de anderen die hij schade berokkent. Als ik een zondaar anderen op een dwaalspoor zie brengen, heb ik niet het meeste medelijden met de zondaar, maar met degene die hij op een dwaalspoor brengt. En mijn manier om degene te beschermen die hij naar het kwaad leidt, is door te strijden tegen de zondaar die dat kwaad doet. Ik moet dus strijdbaar tegen hen zijn.
Kerk bepaalt telkens haar positie
Dit is het soort houding dat je ten opzichte van zondaars zou moeten hebben. Nu is het begrijpelijk dat de Kerk de genaden van haar sacramenten als een stortvloed opent voor een zondaar van het eerste type. Wanneer ze in de positie zijn om het te ontvangen, moeten ze om dit sacrament vragen, en ze moeten het met een gerust gemoed ontvangen. Voor de zondaar van de tweede soort kunnen we begrijpen waarom de Kerk terughoudender is; we kunnen begrijpen waarom de Kerk strijdbaar is tegen de derde soort. Dit zijn de verschillende soorten zonden, waarmee de verschillende standpunten van de Kerk overeenkomen.
Vraag aan prof. Plinio
Ik weet niet of dit duidelijk is, of dat iemand me een vraag zou willen stellen. (Vraag aan prof. Plinio: zouden deze groepen ook niet kunnen ontstaan doordat mensen ontrouw zijn of dagelijkse zonden begaan?). Prof. Plinio: Heel vaak, en het aantal mensen dat in doodzonde leeft, in de tweede groep, is kolossaal. Mensen die denken dat de erfzonde hun niet berooft van Gods genade en dat ze daarom kunnen doen wat ze willen. Het is een beetje als iemand die bij ons woont en zegt: “Ik voel me gerechtigd om hem allerlei kleine onbeschaamdheden aan te doen, want het is tenslotte geen ernstige belediging”. Dat zouden we niet leuk vinden, toch? Maar we denken dat we God kunnen dwingen om zo met onze zielen te leven…! Zo, dat is dat. Nog meer vragen, vrienden? Goed dan, laten we afsluiten.
Dit artikel is overgenomen van pliniocorreadeoliveira.info en gebaseerd op een conference die prof. Plinio op 9 juli 1968 heeft gehouden.