Door
Het martelaarschap van Sint-Sebastiaan door de Utrechtse schilder Gerrit van Honthorst (1592-1654). (Beeld: via Wikipedia)
Sint-Sebastiaan, martelaar. Feest: 20 januari. Sint-Sebastiaan kwam uit een adellijke familie en was in de derde eeuw hoofd van het cohort in het Romeinse keizerlijke leger. Over hem geeft mgr. Guéranger (L’année liturgique: Le temps de Nöel) ons het volgende commentaar:
Naar Rome voor martelaarschap
“Hij komt ons voor als een jonge man die zich losrukt van alle banden die hem in zijn geboortestad Milaan bonden, alleen omdat de vervolging daar niet streng genoeg was, terwijl de storm in Rome zijn volle hevigheid bereikte. Hij huivert voor de standvastigheid van de christenen. Maar hij weet dat de soldaten van Christus onder het harnas van Caesars soldaten, meer dan eens de gevangenissen zijn binnengegaan en de belijders nieuwe moed hebben ingesproken. Dit is de missie die hij nastreeft, wachtend op de dag dat hij zelf de palm van het martelaarschap kan bereiken.”
Verdediger van de Kerk
“Hij kwam dus om hen te steunen die door de tranen van hun verwanten aan het wankelen geraakt waren; de gevangenbewaarders zelf, deinsden terug voor de kracht van zijn geloof en zijn wonderen, gingen het martelaarschap tegemoet en zelfs een Romeinse magistraat vroeg om onderwezen te worden in de leer die zoveel kracht gaf aan de mensen. Begunstigd door de keizers Diocletianus en Maximianus-Hercules, had Sebastiaan zo’n heilzame invloed in Rome dat Paus Caïus hem uitriep tot Verdediger van de Kerk.”
Doorboord met pijlen
“Na ontelbare martelaren naar de hemel te hebben gestuurd, kreeg de held eindelijk de kroon waar hij zo naar verlangde. Door zijn moedige bekentenis valt hij in ongenade bij Diocletianus: hij geeft de voorkeur aan de hemelse keizer die hij ook onder helm en mantel alleen had gediend. Hij wordt overgeleverd aan de boogschutters van Mauritanië, die hem uitkleden, vastbinden en doorboren met hun pijlen. Als de vrome zorg van Irene hem weer tot leven wekt, is dat alleen maar om in het hippodroom naast het paleis van de Caesars onder nog meer slagen te bezwijken.”
Eén martelaarschap niet genoeg
“Ja, voor een atleet [van Sebastians kaliber] was één martelaarschap niet genoeg. Tevergeefs schoten de boogschutters hun pijlkokers op je leegijzers in je ledematen. Het leven bleef volledig in je en het slachtoffer bleef zo klaar voor een tweede opoffering. Zo waren de christenen van de eerste eeuw, en wij zijn hun kinderen. O verdediger van de Kerk, zo genoemd door een heilige martelaar Paus, hef je zwaard om haar nog steeds te verdedigen. Sla haar vijanden neer, onthul hun verraderlijke plannen, geef ons die vrede die de Kerk zo zelden geniet en waarin ze zich voorbereidt op nieuwe gevechten, en zegen de christelijke wapens op de dag dat we moeten vechten tegen vijanden van buitenaf”.
Wachten op de dood
Je ziet dat uit deze welsprekende aanspreking van Sint-Sebastiaan, gesteld in de enigszins oratorische stijl van de negentiende eeuw, biografische gegevens van grote waarde kunnen worden afgeleid. We kunnen zien dat Sint-Sebastiaan een jonge man was die in Milaan woonde en dat in Milaan de vervolging van katholieken door Diocletianus veel minder intens was dan in Rome. Dus besloot hij, die in Milaan woonde, naar Rome te verhuizen. Met welk doel? Omdat hij wist dat in de Romeinse gevangenissen veel katholieken op hun proces wachtten, of nog zekerder, op hun executie, de doodstraf, die daar in angst waren voor het martelaarschap en die natuurlijk alle zwakte hadden die angst voor het martelaarschap kan veroorzaken.
Er waren ook afgevallenen
Je moet in gedachten houden, om dit goed af te wegen, dat we vaak spreken over katholieken die de marteldood tegemoet gingen, en er waren, tot eer van de Kerk, een zeer groot aantal van hen. Maar er waren er ook een groot aantal die lapsi (‘afgevallenen’, red.) werden genoemd, zij die het martelaarschap niet aandurfden, zij die bang waren en daarom het geloof afzwoeren, en die dan ellendig, bevuild door zonden, vol schaamte terugkwamen naar de catacombe om vergiffenis te vragen. En er waren mensen die twee of drie keer door de arena gingen en elke keer het christelijk geloof verloochenden, en er waren velen die niet terugkeerden naar de catacombe nadat ze het christelijk geloof hadden verlaten. Ze verlieten het geloof en keerden gewoon terug naar hun oude afgoderij. Er was dus een zeer ernstig moreel risico voor deze katholieken die gevangen zaten in de catacomben, gevangen in speciale gevangenissen.
Bij katholieken vertrouwen inboezemen
Er was voor hen een zeer ernstig moreel risico van afvalligheid. Er waren dus talrijke gevallen van katholieken die zich bij het keizerlijke leger aansloten en, beschermd door hun uniformen, de gevangenissen bezochten en met de katholieken praatten om hen aan te moedigen, met hen over geloofszaken te praten en hen wat vertrouwen in te boezemen. En dat is wat Sint-Sebastiaan ging doen. Hij zat in het Romeinse leger en in navolging van anderen ging hij naar het centrum van de vervolging, daar waar de vervolging het hevigst was, met de speciale bedoeling anderen te helpen. Hij wist natuurlijk dat hij zichzelf blootstelde aan vervolging.
Opnieuw voor de keizer
Het bleek echter dat hij geliefd was bij een van de keizers, zo geliefd dat hij werd benoemd tot hoofd van het keizerlijke cohort. Dit keizerlijke cohort was een troep die de keizer beter verdedigde en hem escorteerde. Maar het hoofd van deze troep had niet alleen de taak om aanvoerder te zijn, maar ook om de legers van het hele Romeinse Rijk aan te sturen. Hij werd daarom een soort minister van oorlog. Maar hij kwam in conflict met de keizer zelf; hij werd ondervraagd, verdedigde zijn geloof en werd voor de eerste keer gemarteld: naar de beroemde brandstapel gebracht waar hij doorzeefd werd met pijlen. Hij verzette zich. Gered door Irene (de heilige Irene van Rome, + ca. 288) stond hij opnieuw voor Diocletianus, die hem vervolgens liet doodslaan.
Van minste naar grootste risico
Dat is dus de glorie van Sint-Sebastiaan. Het is de grote glorie van de krijger, de grote glorie van de held, die van de meest rustige post naar de minst rustige post ging; die van het minste risico naar het grootste risico ging, alleen gedreven door liefde voor de zielen; en die, om veel zielen naar de hemel te krijgen, zichzelf blootstelde aan het martelaarschap, tegen de verschrikkingen waarvan hij zijn broeders in het geloof hielp.
Sint-Sebastiaan in alle glorie
We kunnen ons Sint-Sebastiaan voorstellen in de kracht van zijn leven, Sint-Sebastiaan in de glorie van het Romeinse uniform, Sint-Sebastiaan in de pracht van het officierschap van het keizerlijke cohort, Sint-Sebastiaan in de macht van het ambt van ‘minister van oorlog’. Sint-Sebastiaan die naar binnen sluipt en – zonder weerstand te ondervinden van de gevangeniswachters, want dat is wie hij was – de gevangenissen, de kelders binnengaat en met zijn moed de ouderen, de bejaarden, de jongeren van beide geslachten voedt, mensen van alle omstandigheden die daar gevangen zaten.
Militaire kalmte
Sint-Sebastiaan weet dat dit voor hem natuurlijk tot het martelaarschap zal leiden; En hij gaat dit martelaarschap tegemoet met die sereniteit, met die weloverwogenheid, met die superieure overgave van zichzelf aan het kruis van Onze Lieve Heer Jezus Christus, waardoor hij niet huivert en tijdens al deze risico’s altijd heldhaftig blijft, altijd heldhaftig en altijd meester over zichzelf tijdens de twee martelingen die hij onderging, totdat hij zich met een militaire kalmte overgeeft in het aangezicht van de dood, – maar als een krijgshaftig militair van Onze Lieve Vrouw en van Onze Lieve Heer Jezus Christus – zijn ziel overgevend aan God.
Moderne iconografie misleidt
Ik kan het onderwerp Sint-Sebastiaan niet behandelen zonder te denken aan – sommigen van jullie die hier zijn kennen het beeldje van Sint-Sebastiaan dat in de kerk is geplaatst waar we ter communie gaan, naast het altaar van Onze Lieve Vrouw. Dat zou nooit een keizerlijke cohortleider worden, het zou nooit een Romeinse legionair worden, het is een onvolwassen, zwakke, treurige kleine dwaas, die eruit ziet alsof hij gedood gaat worden zonder te weten waarom, niet in staat tot een vastberaden wilsbesluit, niet in staat tot een wijze intelligente daad en die zich een beetje laat verwennen omdat hij te lui is om te rennen. Dit is de Sint-Sebastiaan van de huidige iconografie.
De echte Sint-Sebastiaan
We moeten dit beeld in onze geest hervormen om aan de echte Sint-Sebastiaan te denken. We moeten ons de figuur van een klassieke Romeinse legionair voorstellen, met al die militaire deugden die het Romeinse leger onoverwinnelijk maakten. En we moeten ons voorstellen dat het geloof zo’n ziel en zo’n lichaam bewoont en die ziel en dat lichaam inspireert tot heldendaden waartoe het Romeinse Rijk in zijn leger nooit in staat was geweest, ook al was het een ontembaar leger. Zo hebben we een idee van hoe deze grote heilige was.
Bestrijd de ‘witte ketterij’
Wat moeten we Sint-Sebastiaan vragen? We moeten allereerst aan de heilige Sebastiaan vragen om ons dit inzicht te geven in het morele profiel van de ware katholieke held; dat hij ons helpt om de witte ketterij [*] te bestrijden die zijn imago zo verminkt in de ogen van de moderne mens; en dat hij van Onze Lieve Vrouw van boven verkrijgt dat, door een soevereine daad van haar wil, degenen die verantwoordelijk zijn voor de witte ketterij, die zoveel verwoesting aanricht in de wereld, uiteengedreven worden. Dit zijn de gebeden die we vanavond moeten bidden, op de vooravond, de vigilie van het feest van Sint-Sebastiaan.
*) Met de uitdrukking “witte ketterij” verwijst prof. Plinio naar een sentimentele houding die zich vooral uit in een zekere weke en ziekelijke vroomheid en een relativistisch leerstellig standpunt dat zichzelf probeert te rechtvaardigen onder het voorwendsel van vermeende ‘naastenliefde’ jegens anderen.
Dit artikel is overgenomen van pliniocorreadeoliveira.info en gebaseerd op een conference die prof. Plinio op 19 januari 1967 heeft gehouden.
Laatst bijgewerkt: 19 januari 2024 10:05